LOGO
EN

Paternalizm i autonomia: wybierane przez psychoterapeutów rozwiązania dylematów oraz ich uzasadnienia jako etyczne aspekty relacji terapeutycznej

Anna Bogatyńska-Kucharska1, Jarosław Kucharski2, Marcin J. Jabłoński3

Affiliacja i adres do korespondencji
Psychiatr Psychol Klin 2023, 23 (1), p. 3–11
DOI: 10.15557/PiPK.2023.0001
PlumX metrics:
Streszczenie

Celem badania jest analiza rozwiązań dylematów etycznych ze względu na kryterium paternalizm – autonomia wybieranych przez psychoterapeutów z uwzględnieniem doświadczenia zawodowego oraz modalności respondentów. Ponadto artykuł przedstawia analizę deklarowanego przez psychoterapeutów sposobu rozstrzygania dylematów (rozwiązania intuicyjne lub namysł etyczny) oraz uzasadnień wskazanych rozwiązań (uzasadnienia etyczne, niejednoznaczne, pozaetyczne). Na potrzeby badania przekrojowego stworzono autorski kwestionariusz. Podstawę kwestionariusza stanowią opisy przykładowych dylematów etycznych oraz ich rozwiązania i uzasadnienia (pytania wielokrotnego wyboru z kafeterią odpowiedzi). Odpowiedzi respondentów zostały skorelowane z modalnością psychoterapeutyczną (w badaniu wyróżniono podejścia: poznawczo-behawioralne, psychoanalityczno-psychodynamiczne, psychodynamiczno-systemowe, systemowe, integrujące) oraz doświadczeniem zawodowym. Do analizy statystycznej wykorzystano dane zebrane od 191 respondentów. Wyniki wskazują na przewagę rozwiązań autonomicznych niezależnie od doświadczenia zawodowego psychoterapeutów. Poza tym wyniki badania wskazują na wyraźną przewagę rozwiązań autonomicznych nad paternalistycznymi we wszystkich badanych podejściach teoretycznych poza poznawczo-behawioralnym. Ponadto statystycznie istotnie więcej psychoterapeutów wskazywało, że wybór rozwiązania dylematu etycznego wymagał namysłu etycznego. Porównanie wskazywanych przez badanych uzasadnień dla rozwiązań dylematów etycznych wykazuje przewagę uzasadnień etycznych niezależnie od doświadczenia zawodowego oraz wśród przedstawicieli wszystkich podejść z wyjątkiem psychoanalityczno-psychodynamicznego oraz psychodynamiczno-systemowego. Zasada szacunku dla autonomii odgrywa istotną rolę w etyce zawodowej psychoterapeutów, a deklaracje respondentów dotyczące namysłu etycznego i znaczna liczba wskazywanych uzasadnień etycznych przemawiają za korzyściami płynącymi z uwzględnienia zagadnień etycznych w szkoleniu psychoterapeutów.

Słowa kluczowe
psychoterapia, dylematy etyczne, paternalizm, autonomia, dobro pacjenta